Svečano će ga otkriti Predrag Marković, ministar kulture, i Mirjana Božidarević, predsednik opštine Stari grad, dok će Vozarovićeve tekstove čitati glumac Mihailo Lađevac.
Za razliku od prethodnih, ova spomen-ploča neće biti na kući u kojoj je književni velikan živeo, jer ona više ne postoji. Na mestu njegove, kako su je savremenici opisivali, “evropski zidane kuće, sa vrlo visokim krovom, kakvih je bilo nekoliko u njegovom susedstvu, a po ugledu na nemačke provincijske varoši”, podignute 1837, danas se u Pop Lukinoj 18 nalazi – benzinska pumpa.
Iako je u potpisu, iza imena i prezimena, najčešće skromno stavljao knjigoprodavac i knjigovezac, jedan od najvećih pregalaca širenja pismenosti u Srbiji 19. veka se, kako beleži Jovan Pejčić u delu “Zanosi Gligorija Vozarovića”, svem učenom srpstvu obraćao najčešće sa “izdavatelj”. Od devedeset knjiga koje je štampano u našoj prvoj štampariji (od 1832. do 1839.), dvadeset je finansirao Vozarović. U njegovom izdavačkom opusu sigurno su najznačajnija sabrana dela Dositeja Obradovića i “Istorija naroda serbskog” Dimitrija Davidovića.
Celokupna Dositejeva dela, koja su bila i prva sabrana dela jednog srpskog pisca, Vozarović je objavio u deset tomova, povodom pola veka od izlaska iz štampe prve knjige velikog prosvetitelja. U ondašnjoj Srbiji, značajan otpor je izazvalo objavljivanje Dositejevog “Života i priključenija”. Negativan odnos prema ovom izdavačkom poduhvatu zauzele su verovatno dve u to vreme najznačajnije ličnosti našeg jezika i kulture – Vuk Karadžić i Petar Petrović Njegoš.
“Da sam ja cenzor u Srbiji, ja to ne bih dopustio, jer su se kaluđeri u Srbiji, osobito od kako je Miloš obvladao, već gotovo sasvim zatrli i onako, a post i mošti svetije i crkvene običaje ljudi nauče i sami od sebe prezirati”, piše Vuk Lukijanu Mušickom.
Njegoš je bio još oštriji u privatnom pismu knezu Milošu, tvrdeći da su Dositejeva dela “gorka i opora”, “razvrat”, “javno podruganije s blagočestijem”, “zlo sjeme”, uz molbu srpskom vladaru ne samo da zabrani njihovo štampanje, već i čitanje i posedovanje. Ovo Vozarovića nije obeshrabrilo, naprotiv.
– Vozarević je predano skupljao knjige, pisma i slike Dositejeve – beleži Pejčić. – A kada je 1837. godine rušena mitropolijska crkva da bi se na starim temeljima izgradila saborna, pa knez Miloš pozvao rodbinu da se postara za grobove svojih mrtvih sahranjenih oko hrama, i prenese ih na groblje do Crkve sv. Marka, nije bilo nikoga – ni od rođaka, ni od sledbenika među tadašnjom beogradskom i uopšte, srpskom iteligencijom – da povede brigu i izvrši akt prenošenja seni velikog učitelja i rodoljuba. Toga se setio i s najvećim je pijetetom taj čin obavio Gligorije Vozarović, čovek “malago učenija ali skroz pošten i sav Srbin”.
Zanimljivo je i da prvi srpski knjigovezac i knjižar, kao izdavač, nijednu knjigu nije štampao Vukovim pravopisom.
CRVENI KRST:
IZ Vozarovićeve knjižare-čitališta pokrenuta je inicijativa da se Sveti Sava zvanično proglasi zaštitnikom srpske škole i nauke. Od njega je potekla ideja da tačno utvrdi mesto spaljivanja moštiju prvog srpskog svetitelja. Kako u tome nije imao uspeha, na Vračarskoj poljani za osam dukata kupuje njivu na kojoj se odranije nalazio veliki drveni krst, koji su svi Beograđani vezivali za Svetog Savu. Da bi tu uspomenu sačuvao, Vozarović postavlja novi krst, a taj deo Beograda i danas nosi naziv – Crveni krst.
izvor:novosti.rs
